Blockchain: Mijn Zorg Log

De blockchaintoepassing Mijn Zorg Log is één van de innovaties in digitale informatie-uitwisseling voor de langdurige zorg waarbij Zorginstituut Nederland betrokken is.

Blockchain is een technologie waarvan wordt gesteld dat het de grootste technologische innovatie is sinds het internet. Het heeft de potentie om handel, samenwerking, gegevensuitwisseling en wederzijds vertrouwen anders te organiseren.

Voor het Zorginstituut gaf dat aanleiding om te onderzoeken in hoeverre blockchain toepasbaar is in de zorg. Bij de ontwikkeling van IZO-innovaties hanteert het Zorginstituut een pragmatische aanpak door er niet alleen over na te denken, maar het ook concreet te doen. Resultaat: de eerste werkende blockchain in de zorg, Mijn Zorg Log.

Verkenning: heeft blockchain de zorgtoekomst?

Het Zorginstituut heeft verkend wat blockchaintechnologie op de langere termijn kan betekenen voor cliënten en partijen in de zorg. Bij deze verkenning staat een aantal vragen centraal:

1. Is blockchain toepasbaar in de zorg?
2. Hoe kan het worden ingezet?
3. Wat betekent het voor eerdere afspraken en uitgangspunten zoals:
   • Regie door de cliënt
   • Registratie aan de bron
   • Samenwerking in de keten
   • Administratieve lasten verminderen
   • Domeinoverstijgende zorg

Inzicht in mogelijkheden van blockchaintechnologie voor de zorg

Om inzicht te krijgen in de mogelijkheden en consequenties voor de gebruikte processen, wet- en regelgeving en technieken in de zorg is de blockchaintoepassing Mijn Zorg Log voor onderzoeksdoeleinden ontwikkeld. Deze ‘wegwerpapplicatie’ is een hulpmiddel om met organisaties inzichtelijk te maken hoe de informatie-uitwisseling in de zorg ingericht kan worden met blockchaintechnologie. Uit de verkenning is naar voren gekomen dat blockchaintechnologie toepasbaar is voor de zorg en de potentie biedt om processen echt anders te organiseren.

Blockchain biedt de mogelijkheid om:

• De burger regie te geven over zijn eigen gegevens;
• Transacties onweerlegbaar vast te leggen;
• Een gedeelde waarheid te creëren door gebruik te maken van dezelfde informatiebron;
• Administratieve processen te optimaliseren met realtime-afhandeling.

Afronding

Het project Mijn Zorg Log is door het Zorginstituut afgerond. De onderzoeksvraag of en hoe blockchain in de zorg toepasbaar is beantwoord met twee verdiepende onderzoeken naar AVG en governance. Het project blockchain Mijn Zorg Log heeft aangetoond dat blockchain in de zorg kan werken. Het is nu aan zorgpartijen of zij deze methodiek willen inzetten.

Verdiepende onderzoeken ´Hoe kan blockchain in de zorg werken?’

Voor breedschalige implementatie van blockchain in de zorg is nader beeld nodig. De juridische, maatschappelijke en technische randvoorwaarden waaronder blockchain van waarde kan zijn voor de zorg vergen specificaties om rekening te houden met een regiepositie voor de burger. Om inzicht te verkrijgen voert het Zorginstituut in 2019 een tweetal onderzoeken uit naar AVG en governance in relatie met blockchain in de zorg.

Blockchain en privacy

Voor het gebruik van blockchain in de zorg is het belangrijk aandacht te besteden aan het privacyvraagstuk. Met het verscherpen van de wet omtrent gegevensbescherming is de vraag ontstaan of en zo’ja hoe een blockchaintoepassing in de zorg voldoet aan de eisen van de AVG. Om antwoord op deze vraag te verkrijgen voeren Pels Rijcken en Ledger Leopard in opdracht van het Zorginstituut onderzoek uit naar de toepassing van blockchain in de zorg binnen de wettelijke kaders van de AVG.

Blockchain en governance

Het uitwisselen van gegevens via de blockchain roept vragen op ten aanzien van de governance (besturing). ‘Hoe kan en moet governance worden ingeregeld voor verantwoorde toepassing van blockchain in de zorg?’ Om inzicht te verkrijgen in hoe de governance vormgegeven kan en moet worden voert Berenschot onderzoek uit. Het doel van dit onderzoek is om meer grip te krijgen op het vraagstuk van governance van blockchain in de zorg, om zo verantwoorde toepassing te kunnen waarborgen.

Ontwikkeling van Mijn Zorg Log 

Bij de ontwikkeling  van Mijn Zorg Log stonden twee fictieve casussen: Geertje en Appie  centraal. Mijn Zorg Log is gebouwd door de Nederlandse  blockchainspecialist Ledger Leopard op een Ethereum Blockchainplatform.

Praktijkproef blockchain in de kraamzorg: administratie efficiënter en transparanter

Samen met Coöperatie VGZ en de drie kraamzorgorganisaties: Liemerscare, Kraamzorg Zuid-Gelderland en Kraamzorg VDA is in 2018 in ongeveer 30 kraamgezinnen de blockchaintoepassing Mijn Zorg Log gebruikt. Uit de praktijkproef blijkt dat digitalisering met blockchaintechnologie bijdraagt aan een transparanter en efficiënter proces voor het registreren van kraamzorguren.

Met de proef in de kraamzorg is getoetst wat het werken met blockchaintechnologie voor alle betrokken partijen betekent. Kraamverzorgenden en jonge moeders (verzekerden) hielden voor de proef de urenregistratie bij op een smartphone met Mijn Zorg Log. Dat zorgde ervoor dat de geregistreerde uren onweerlegbaar vastgelegd werden en direct inzichtelijk voor de betrokken partijen bij de kraamzorg. De moeder had realtime inzicht in het openstaande aantal kraamzorguren. De controle op geleverde kraamzorguren is met de blockchain verlegd naar de bron: de moeder. Hiermee is controle achteraf niet meer noodzakelijk. Download hier de rapportage.

Technische en juridische check

De kwaliteit van het werkende prototype Mijn Zorg Log-app is samen met externe partijen vanuit een technische en juridische invalshoek onderzocht. Tientallen juridische eisen zijn in samenwerking met advocatenkantoor Pels Rijcken (in de rol van landsadvocaat) in kaart gebracht en vertaald in Mijn Zorg Log. De TU Delft is geconsulteerd voor de techniek. En met de Autoriteit Persoonsgegevens is contact geweest over de privacyaspecten van persoonsgegevens in Mijn Zorg Log.

Mijn Zorg Log juridisch gecertificeerd 

Mijn Zorg Log voldoet aan vigerende wet- en regelgeving en is voor zover bekend de eerste blockchain in Nederland die juridisch is getoetst. September 2017 heeft Mijn Zorg Log hieroor een juridisch certificaat ontvangen. De belangrijkste juridische blockchainbevindingen van Pels Rijcken zijn na te lezen in een whitepaper voor juristen.

Beste ICT-project in de zorg

Door vakblad Computable is het project ‘Blockchain in de zorg: Mijn Zorg Log’ in 2017 bekroond met de award beste ICT-project in de zorg van het jaar. De award is op basis van het oordeel van de Computable Awards-vakjury en de stem van het publiek uitgereikt.

De casus van Geertje

Geertje is een vrouw op leeftijd die dankzij de zorg en ondersteuning die ze krijgt thuis kan blijven wonen. Traditioneel ligt er in haar situatie een schriftje als logboek op het aanrecht. Daarin houden zorgverleners en mantelzorgers bij wanneer ze contact hadden met Geertje en waarvoor.

Met deze casus in het achterhoofd is de Mijn Zorg Log-app in eerste instantie gebouwd waarmee cliënt, zorgverleners, zorgverleners en familie samen een digitaal logboek bijhouden. Ze beschikken daardoor op ieder moment over de actuele informatie. Met één belangrijk uitgangspunt: Geertje bepaalt wie toegang krijgt tot de gegevens. Lees meer over de casus van Geertje >

De casus van Appie

De Mijn Zorg Log-app is doorontwikkeld aan de hand van de casus van Appie, voor gebruik over diverse zorgdomeinen heen. Waar Geertje zorg ontving binnen één zorgdomein, de Wmo, heeft Appie met meer dan één zorgdomein en met meer actoren dan Geertje te maken.

De blockchain beperkt zich tot vastlegging van de transacties rond één cliënt: Appie. Het gaat daarbij om ‘DAT-informatie’, bijvoorbeeld DAT er zorg is geleverd. Vanuit de blockchain is de mogelijkheid gecreëerd om een link te leggen naar administratief inhoudelijke of zorginhoudelijke informatie: de WAT-informatie: bijvoorbeeld WAT er aan zorg is geleverd.

Ook de mogelijkheden voor het leggen van de regie bij de burger, het goedkeuren/valideren van zorg en ondersteuning, en het eenvoudiger organiseren van declaratie en betalen krijgen de aandacht.

Operationaliseren: beproeven in de praktijk

De kwaliteit van het werkende prototype Mijn Zorg Log-app is samen met externe partijen vanuit een technische en juridische invalshoek verder onderzocht. Tientallen juridische eisen zijn in samenwerking met Pels Rijcken (in de rol van landsadvocaat) en de Autoriteit Persoonsgegevens in kaart gebracht en vertaald in Mijn Zorg Log. De TU Delft is geconsulteerd voor de techniek. Om de blockchaintoepassing verder te operationaliseren, werkt het Zorginstituut samen met andere organisaties in overheid en zorg die werken aan blockchain. Door ontwikkelingen en ervaringen uit te wisselen ontstaat goed inzicht op de mogelijkheden en beperkingen.

Blockchain in één minuut

Blockchain is een online-register van transacties. Het registreren van deze transacties gebeurt niet op één centrale plek, maar op een netwerk van computers. Iedere transactie wordt door het netwerk van gebruikers gecontroleerd. Misbruik wordt daardoor moeilijk. Er ontstaat één waarheid voor iedereen. Tegelijkertijd zijn de uitgewisselde gegevens door encryptie beveiligd, zodat mensen die de transacties niet mogen zien buiten de deur worden gehouden.

Wat zijn smart contracts?

Een slimme overeenkomst (smart contract) is een geprogrammeerde overeenkomst, die is opgesteld in een programmeertaal en vastgelegd in een blockchain. Het werkt zonder de tussenkomst van derde partijen. Het is een geschreven programma dat wordt uitgevoerd door een decentraal computing netwerk dat automatisch en zelfstandig zijn werk doet op basis van de opgestelde (geprogrammeerde) regels en afspraken. Een smart contract werkt als een transactie protocol die de termen van het contract uitvoert en door alle nodes in het decentrale netwerk worden gevolgd. De deelnemers van deze overeenkomst kunnen de werking niet meer kunnen manipuleren of veranderen. Afspraken voor administratieve processen en controle kunnen in een smart contract vastgelegd worden. Voor meer informatie: Rapport Smart Contracts Blockchain van Pels Rijcken.