In oktober 2023 is de kwartiermakersfase gestart voor de Vernieuwing Informatievoorziening Sociaal Domein (ViSD). Kwartiermaker Cristian Gonzalez van Aken van het Ketenbureau i-Sociaal Domein verkent samen met partijen wat er nodig is om tot een vernieuwing van de informatievoorziening in het sociaal domein te komen volgens de principes van het netwerkperspectief. Die vernieuwing is hard nodig omdat de houdbaarheid van zorg en ondersteuning onder druk staat, het traditionele berichtenverkeer niet meer voldoet en doordat partijen steeds vaker domeinoverstijgend willen samenwerken.

Het huidige stelsel van informatie-uitwisseling met de informatiestandaarden iWmo, iJw, en iEb is voortgekomen uit het berichtenverkeer onder de AWBZ. Bij de overgang naar het nieuwe stelsel in 2015 is vanwege de korte implementatietijd besloten dat te doen op basis van het berichtenverkeer, legde Cristian uit tijdens een bijeenkomst van Platform IZO. Gelet op de korte implementatietijd was dat op dat moment een logische keuze en het functioneerde voldoende. Inmiddels worden er echter hogere eisen gesteld aan de informatie-uitwisseling.

Vernieuwing is nodig

Vernieuwing van de informatievoorziening is om diverse redenen nodig, aldus Cristian. “Bij de stelselwijziging in 2015 zijn o.a. doelen gesteld op het gebied van regie, inclusiviteit, passende ondersteuning en privacy. Die doelen kunnen we niet verwezenlijken met het huidige berichtenverkeer. Het berichtenverkeer zou dienstbaar moeten zijn aan de beleidsdoelen, maar zit die nu vooral in de weg. Om onze beleidsambities te bereiken en het stelsel toekomstbestendig te maken is vernieuwing nodig.”

Onder het sociaal domein valt de uitvoering van de Wmo, de Jeugdwet en de Participatiewet. Mede door ontwikkelingen zoals het Integraal Zorgakkoord (IZA), het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en de hervorming van het Jeugdstelsel werken partijen in het sociaal domein steeds vaker domeinoverstijgend samen, bijvoorbeeld met VVT-organisaties en geestelijke gezondheidszorg. Om te zorgen dat inwoners integraal door professionals geholpen kunnen worden moet vaker informatie worden uitgewisseld. Om deze uitwisseling te vergemakkelijken werken de ketenpartijen in de langdurige zorg al samen aan een nieuwe opzet van de gegevensuitwisseling volgens het netwerkperspectief.

VWS, Nictiz, VZVZ en Zorgverzekeraars Nederland hebben in 2023 een nationale visie en strategie ontwikkeld voor digitalisering en informatievoorziening. Het doel is hierbij om in 2035 de informatievoorziening in de zorg integraal georganiseerd te hebben. Klanten en professionals moeten dan geen last ervaren van de afzonderlijke domeinen in de zorg. Lees hier meer over de Nationale visie en strategie.

Burgers meer regie

Daarnaast staan gemeenten en aanbieders voor de opdracht om de informatiepositie van de burger te versterken en toegang tot de dienstverlening te optimaliseren. Mensen willen zo lang mogelijk thuis kunnen wonen, de regie op hun eigen leven behouden en niet eenzaam zijn. Er lopen verschillende programma’s om burgers meer regie te geven op de dienstverlening die zij inroepen van overheidsorganisaties en private partijen. Ook vanuit Europa lopen er diverse initiatieven zoals o.a. EHDS en EU Digital Identity om zorggegevens tussen zorginstellingen te kunnen delen.

Eenvoudigere uitvoering

De vernieuwing moet leiden tot een eenvoudigere uitvoeringspraktijk met minder administratieve lasten en lagere uitvoeringskosten. Ze moet bijdragen aan een sterkere informatiepositie van de burger en de privacy en gegevensbeveiliging moeten geborgd zijn. Gegevens worden eenmalig uitgevraagd en meervoudig gebruikt. Het netwerkperspectief geldt hierbij als leidend principe, conform de outcome doelen van het Informatieberaad Zorg. Professionals moeten beter in staat worden gesteld om hun werk te kunnen uitvoeren en de kwaliteit van de zorg en ondersteuning te kunnen verbeteren.

Vooruitlopend op de kwartiemakersfase zijn drie scenario’s onderzocht vanuit het perspectief van een maatschappelijke business case:

1. doorontwikkeling van het estafettemodel;
2. vernieuwing van de informatievoorziening (infrastructureel);
3. vernieuwing van de informatievoorziening met gelijktijdige optimalisaties van het proces.

De laatste optie bleek de beste resultaten op te leveren, onder meer op het vlak van robuustheid, efficiënte gegevensuitwisseling en goede dienstverlening. Daarom is ervoor gekozen dit scenario verder uit te werken.

Uitwisseling tussen domeinen goed regelen

De grootste meerwaarde van het netwerkperspectief zit volgens verschillende partijen op domeinoverstijgend niveau. Daar zitten ook gelijk de grootste uitdagingen, aldus Cristian. “De langdurige zorg, de curatieve zorg en het sociaal domein zijn bezig met het moderniseren van hun informatie-infrastructuur. Binnen die domeinen is het wel goed geregeld. De uitdaging is nu om de uitwisseling tussen de domeinen goed te regelen.”

Dat kan volgens de kwartiermaker het beste door interoperabiliteit tot stand te brengen. “Eén integraal systeem voor alle domeinen is niet nodig. Dat is bovendien enorm complex en brengt ook weer nadelen met zich mee, zoals privacy-issues en mogelijke monopolievorming bij aanbieders van systemen. Het is vooral belangrijk dat er uniforme afspraken en standaarden komen voor de uitwisseling tussen de domeinen. Partijen kunnen deze dan zelfstandig toepassen binnen hun domein. Waar de overlap zit tussen de domeinen moet dan wel een nieuwe structuur voor besluitvorming worden opgezet in het belang van integrale zorg. Dat is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid.”

Kwartiermakersfase

Het traject Vernieuwing Informatievoorziening Sociaal Domein zit nu in de kwartiermakersfase. Kwartiermaker Cristian Gonzalez van Aken buigt zich over uitvoeringsaspecten en organisatorische aspecten en zal met de belangrijkste stakeholders een globaal ontwerp opstellen. Met de deelnemers aan Platform IZO ging hij in gesprek over deze onderwerpen.

Voor de uitvoering kreeg Cristian het advies om voor een ordening en prioritering van trajecten te zorgen. Partijen bezwijken momenteel onder een veelheid aan trajecten waar resultaat en samenhang ver te zoeken zijn. Softwareleveranciers ervaren op hun beurt door alle verzoeken capaciteitsproblemen. Ook gaven de platformleden als aandachtspunt mee dat contractafspraken tussen gemeenten en aanbieders zoveel mogelijk geüniformeerd moeten worden. Wat betreft de organisatie drongen de platformleden aan op een integrale, domeinoverstijgende governance met regie van VWS. Zaken die hierbij in de gaten moeten worden gehouden zijn de diverse wetten, de positie van de burger, de AVG, en de rol van softwarepartijen en de VNG.

Aart-Jan Dingemanse (Valente) merkte op: “Dit is een mammoetproject dat verschillende niveaus in de samenleving raakt. Daarbij komen onder meer de AVG, de verschillende wetten en de beleidsvrijheid van gemeenten aan te pas. Er is regie nodig en VWS is hiervoor de juiste partij. Alleen met regie van VWS heeft de vernieuwing van de informatievoorziening een kans van slagen.”

Geslaagde ontmoeting

Kwartiermaker Cristian kijkt terug op een geslaagde ontmoeting met Platform IZO. “Op organisatorisch niveau speelt dat het binnen de kolommen goed geregeld is, maar over de domeinen heen is er meer sturing en coördinatie nodig. Dat neem ik mee.”

"Als het gaat om het ontwerp, was ik blij dat ik vanuit de werksessies meekreeg om goed naar de positie van de cliënt te kijken. Daar pleit ik zelf ook voor. Bij verschillende domeinen zitten alle ketenpartijen aan tafel, behalve de cliënt. En uiteindelijk doen we het voor die cliënt.”

“In de uitvoering vinden platformleden de beheersing heel belangrijk. We moeten het vooral niet opblazen met allerlei tafels en beheersmaatregelen waarmee we vooral papier produceren. Dat neem ik ook mee: een gezonde balans tussen afstemmen en voldoende stappen blijven zetten om vooruit te komen. Verder moeten we voorkomen dat het een technisch feestje wordt; veranderingen moeten in de eerste plaats een maatschappelijke meerwaarde opleveren en bijdragen aan betere zorg en ondersteuning.”

Meer info

Cristian Gonzalez van Aken gaf bij Platform IZO een presentatie over ViSD. Download de presentatie.

Over Platform IZO

Voor het bevorderen van samenhang in de informatievoorziening in de langdurige zorg en ondersteuning, werken 17 organisaties samen in Informatievoorziening Zorg en Ondersteuning (IZO). Platform IZO vindt maandelijks plaats en richt zich voornamelijk op programmalijnen die werken richting het netwerkperspectief.